חנה – אידיש

די חנה האט בעהאט אטלעכע ביינעמען. איז ייעדער ביינאמען, האט איר נעבאף בעדינט איר רעתה.
ווען דאט מיידאלע איז אלט בעוועזען דריי יאר, זאנען מערדעררס, ראבערס, באפאלען איר ווינונג. מהאט אלעמען אוטגעארגעט. זי אליין איז בעליבען לעבען אדיינק אשוכן, דוקא אגוי, אניידלעכער. הער האט הער ארובגעבראמ אין שטאט אריין, וייזען וויסט הויז אז סי איז געוועזען אדארף, אזוי וויסט הויז. הער האט איר ארובגעבראכט אין שטשאט אריין, און איבער געגעבען צו איר אנעלטער באבא. האט מען די מיידאלע געאייסען חנה די יתומה.
האט זי איין ביינאמען. און מיט די צייט, האט מען דעם חנה גאנישט אויס געניצט, אז מי האט אזאג געטאן "די יתומה", האט מען שוין געוויסט אז דאס איז חנה. האב געלייטען זוי האב געלייטען ביי די באבא דריי יאר, און די באבא איז האבגעשטארבען, און זי איז געבליבען אמיידאלע פון 6 יאר.
האבעו גיטע אידען, מיט שכנים, מיט גאבעטעס, רחמאנעס געהאט, און דעם מיידאלע, און מי האט דעם מיידאלע אריין געגומען צי זיך, און מהאט איר געהאדעוועט. געווינלעך, אז מהאדעוועט אפרעד קינד, איז נישט קיין אייגען קינד, האט זי נעבאך, זייער שטאר געליטען. טאמער האט איר איימיצער בעאלמען אחוידעש צו צווי חודושים,  צו אפיל דריי חודושים, איז האם שוין געוועזען איבעריק און מהאט זאך גיבעטען באנדרע, זאלען אאנדערער איבער נעמען די, די גרויסע מיצווה און האדעווען די יתומהל'ח.
אזוי האט זי בעבאך זאך אופגעפלאגט אשוין ביסעלע יארען, ביז זי איז בעווארען אביסעלע עלטער, איט זי זאך שטאר נימעס געווארען די טויבעס וואס מי טיט איר, וואם יעדער איינער שמיץ זאך און ווארפט זאך מיט איר, און זי האט זאך געגומען צו אארבעם, און בעווארען אדינסט מפידעל.
אז זי איז געווארען אדיגסט מיידעל, האט מען שיין חוי, איר געקוקט מיט אנדערע אויגען. ווילע זי איז געוועזען זייער הערלאך קיגד, און זייער אגעלאסעמע קינד. זי האט געפאלקט וואם מי האט איר געגעבען, וואט איר אארבעט מהאט געגעבען, זי האט זאך קייגמאל נישט אייגזאגט, און זי האט הערלאך געהאלטען די שטב, הערלאך געהאלטען די בעלי בתים, איז ממש געוועזען אגעארגעראיי. ייעדער איינער האט בעוויסט געדאפט האבען אגערהילף, האש הער זאך געשיינם גליקלאך אז העד האט אריין געכאפס חהגהל'ן צו זיך אלס דינטס מיידעל.
אזוי האט זאך די זאך האפגעצויגען אאיבש ביסעלע, זי האט אויסגעוואכסן אשיינה גיזינטה מזיד, חוצ'ה זי האט געהארוועט זייער אסאך, און זי איז בעוועוען, ווי מזאנט אמאל שטארק אינשערטייניק. דאס האט נישט משפיע בעוועוען אז ווי מזאגט האף איר בעוויקט.
זי האט אויס געוואקסען אוונדערבארע שיינע ממידעל.
און עם כל זה האט זי נישט געקענט צוקלייבען צו אשידעך, וויפעל מהאט איר פורגעברייך שידוכים, אמעאדערערט "חנה די דינסט", האבען זאך אלע אובגעריקט אין אזייט.
אין דער געשטייטעל, איז געוועזען אדיין. האט הער געאייסען מלי, אלימלך מלי. דער מלי אלימלך איז געוועזען דער דיין אין שטאט, אין הער האט לא עלינו קיין קינדער נישט געהאט, און די וויב זיינע איז העם הופגעשטארבען. די וויב איז הופגעטארבען, האט הער זאך געמאכט אחשבען אז הער וועט נעמען האט איצטערטו חסנה האבען מיט אצוויטע פרוי, ווער וויסט וואסארע שלאק אצורה הער וועט אונטרעפען. הער בעססער זאל זאך, ווי מזאגט אזוי, אליין באדינען, אין נישט דארפעוצאורנקומען צי טויבעם, און נישט אונאייבען צו ליידען פון אצוויטע פרוי.
הער האט זאך אליין בעקוכט זיין העססען הער האט אליין פאנארגט די וועש ואשען הער האט אלייך באזארגט אממידעל זאל העם איינמאל אין וואך, האדער צווין מאל אין וואף אויסשפאנג'ען די שטיב.
און אזוי האט זאך דער מאן אויבגעלעבט לאנקסאם. אזוי זאנען געגאנגען אביסאלע יארען, הער איז געווארען האלטער מאן, און האט זאך אונגעהייבען אביסאלע צו קריינקען, האט הער בעזען אז טי איז נישט פאר איס קיין געשעפט, הער קען שיין זאך אליין נישט פארדינען האט הער געהאט אגיטען ברידער. האט הער בעבייטען דעם גיטען ברידער אפשר שפירסטה האפעם אפרוי זאל זאל וועלען אינטערנעמען חסנה האבען מיט אמאן וואט זאל וויססען אויסדריקלאך אז הער איז אקריינקליכער, אז זי הערט ווי אייגער רעט. הער דארף זאך אינטערכנעמען האאאלטען קראנקע מאן.
איז אוועק געגאנגען אפור טעג, קימט ציגיין דער גיטער בירדער צו רעם רב, און זאגט העם: "איך האב פאר אייך אגיטען שידעם: חנה די דינסט".
ווי לער רבה האט האט דעהערס, איז הער געווארען אויפגעקאכט: "ווי אזוי שיימס איר זאך נישט פאר זיך אלייך, אז די חנה האט זאך נעבאך אזוי פיל אירע יארען הופגעפלאקט, אז זי איז בעוועזען אדינסט, זי האט אלעמען באדינט, און איצטערטא ווילט איר בעמען און אימגליקלאן מאכען, איר אוועק בייבען צר אנאלטען מאן, אקריינקלאכער, און אפשר איז זי נאך גאר האבת בנים אויר, זיכער מסכם אבתכנים, הער וויל גארנישט הערען וויגען דערפין, סי וועט זיין די ברעסטע רציחה אין דער וועלט, אז מוועטהעם, אז הער מיט איר חסנה האבען".
סי איז אוועק געגאנגען נאך צווי דריי טעג. דער גיטער ברידער איז וויטער דא. זאט הער: "בה, איר האט האטועם: איר מיינט אז דער וועס העד יועט נעמען חנה וועט איה אימגליקלאך מאכען, סי איז איבער זי וועט חסנה האבען מים העם, סי איז גאר פינקט כפורת: זי וויל זי בייט זאך גגאר אז וויל חסנה האבען מיטען רב. איז סי איז באר איר אכובד, זי ועעט זיין באר איר אגאבצער ייחעס אדער רב וועט איר נעמען".
און חנה האט געהאט געביטען דעם נאמען, אשטאט אייסען חנה די יתומה, אדער ביינאמען חנה די דינסט, איצט אייסט זי שיין חנה די רעבעצען, חסנה געהאט מיט דעם רב.
אין זי איז געוועזען אזאמין כושרה וויבאלע, זי האט העם ממש אזוי הופגעהיט אז דער מאן האט ממש געקוועלט פער נחת.
האבער אז דער פעקעל צורעס הענדיקט זאך נישט, איז הופגעזעצען מיט דעם דיין דריי יאר, און דער דיין איז הובגעשטארבען.
דער דיין איז קיין גביר נישט געוועזען. האט הער איר קיין ירישה נישט געלאזט. זאג געטאן, טאמער זאל זאך קענען, זאל קענען קריגען אלעבען, זאל נישט דארפען גיין אין גאנצען פון פרנסה, האבען זאך וויטער גיטע ברידער יין געריקט אין דעם ענין, און מהאט געפינען אקורב פון דעם דיין, וואס דער קורב האט זאך אינטערגענימען צו צושטעלען פאר דער אלמנה, צו צושטעלען אקלייטעל, אז זאל זאך קענען ציען זי מיט דעם אינגאלע, זאל קענען ציען, ווי מואגט, בדוחק די פרנסה.
און אזוי איז געוועגען : מהאט איר געמאכט אקלייטאלע פון גאלאנטרי. זי האט נעבאך געהארוועט ווי אנייזעל אף רעם קלייטעל, האבער זי האט זאך ליננקסם ליננקסם איר פרנסה.
און דאס מין יאסאלע ס'האט געוועזען, סי איז געוועזען ממש אשיננקעט און הכובד איר פאר דעם טאטען, וואם הער איז שיין, ווי מזאגט אמאל, אף ייענער וועלט. מהאט געשעבט נחם פון אים. און דער בוחרל האט אונגעהייבען צונעמען לערינען און הער איז געזעצען ביטאג און ביינאכט, און האט געלערנט.
ווען מיר דערציילען די מיינה, אלטען מיר שיין מיוסאלע, העה איז געוועזען אבוחר פון זעכצען יאר, פלעגט הער גיין אלע טאג צום רב, פלעגט בארען רב לערענן דריי שור. נאך די דריי שור אז הער אוועק אין שיל אריין. אין שיל האט הער געלערנט ביז ביינאכט. באנאכט איז הער אאיים געקימען, און הער האט זאך געזעצען אין איים לערענען. הער איז געוועזען ממש אגאויניש קעפאלע, און אשארפע, בעל שכל, אגיטא זכרון. הכלל מהאט אווארט אוף אים גרויסע זאכען, און די מאמע געוויגלאכט געשעבט אזוי פיל נחס, זי האט זאך אליין מוירא גהאט פון אגיטע הויג פאר זיך אליין, אזוי גיט איז איר געגאנגען מיט דעם אינגאלע, מיט דעם יאסאלע.
וויטער די זעלבע זאך. האבער איר פעקעל דו איז נוך נישט געוועזען געהנדיקט: אין אפרימארגען, איז ארוים אווארט אז יאסאלע איננו.
לעבען דעם שטעטעל, איז געגאנגען אוואסער. זאנע געקומען חברה און האבען דערציילט אז זיי האבען געזען יאסאלע גיין מיט דעם כוון ווי דער וואסער איז, איז מען געוועזען זיכער אז הער איז זאך געגאנגען באדען. סי איז געוועזען אהייסער טאג, איז הער געגאנגען באדען, איז הער מסתמה דערטרינקען אין די וואסער.
האט מען געבריינקט די פרוי מיט דעם גאנצען געגען ארים ארים. און מהאמאון געהייבן צו זיכען יאסאלע. זיך היינט זיך מארגען, נעכטיגע טאג, יאטאלע איז נישט דא. מאיז געוועזען זיכער אז יאסאלע איז דער טרינקען געווארען.
בעבאך, וואס סהאט איר געקלעמט, בעבאך, אויפען ארצען.
ט'אוועק געגיינגען דריי חודושים, איז בעקומען אידיעה פון יאסאלען: אאידפל האט געזען יאסאלען אין ווארש ביין מיט אחבר בחורים מיט מיידען, מהילעט מליבבטאגיטען טאג.
געקומען אצוויטער און האט געגעבען נאך אגריס, אז העה האט געזען יאסאלע אין ווארשא ארובגיין פון דעם טרומוויי אין שבת.
איז געקימען אדריטער, און האט געגעבען וויטער אגרת, אז הער האט גערייכערט אציגאראין שבת.
די מאמע האט אלעס עהערט. געווינטלאכט מהאט זאך גהיט אז זי זאל אפשר נישט בעווארען ווערען. האבער מהאט האס נישט געקעסט אייהלטען, ווילע אסוד איז נאר אסור פאר צווי אויגען, נישט פארדי פיר אויגען.
ווי אזיי, מהאט שיין אין שטאט אלע גערעט וועגען דעם, אז דאס נעבאך געקימען גריסען צי איר אויך, האבער פין איר האט מען נישט געזען קיין שום תגובה, ניט גיט ניט שלעכט.
דריי חודושים ארום, קימט אאיד צי דעם מאמען, און זאגט אזוי ווי יאסאלע האט זייער שטארג ליב די מאמע, בעבאך זייער שטארג געוואלט זיין קריק מיט דעם מאמען צוזאמען. אויבער די מאמע ווט זאך אינטערנעמען אז זאל אריין נעמען הען אין שטיב אריין, אזוי ווי הער איז, קימט הער גלייך קריג אהיים, און זיין מיט דעם מאמע.
אשטאט זאל די מאמע הענטפערען יא צו ניין, לאסט זי האפ דעם שליח, און רעט מיט העם גארנישט, אין הייבט אויף די אויגען צום הימעל, און זאגט: "רבונו של עולם, צי דיר קען קייגער צוגלייכען. די ביסטע, ווי מזאגט, אבעל, אבעלעבוד איבער דעם וועלט, און דו האסט איר דיר אגרויסען כויח און סבלונעס. די קענסט ווארטען אף די רשועים ביז וואנט זיי זאלען תשובה טאן, איך, איין זאך זאג איך דיר: רבש"ע, הייב די ווילסטע יאסאלע לאזען לייבען ווילע הער איז מיין קינד, אז די וועסט העט צינימען וועל איך האבען פין דעם הערגערנישט, בין איך דיר מויחל. קענסט העם גלייך נעמען צי דיר.
איך וויל נישט אז נאך מיין לוויה זאל נאך גיי מיינער אקינד וואס מזול העם מיט די פינגער וויזען אז יאסאלע איז מחלל שבת.
שוין. דער שליח האט געקיקט געטין די תשובה וואס הער געהאט, נישט פון איר, נאר וואס זי האט גערעט מיטען רבש"ע, איז הער נעבאך געווארען שטארק צעקוכט, און הער האט הער איבער געלאזט און אוועק געגיינגען.
סגייט אוועק אפאר מונאטען אין די מיטער שטייט אין קלייטעל, און ווארמט זאך די העננט באר דעם קוילען טופ, גיט יאסאלע אפאל אריין:
"מאמע."
זי איז געשטאנען ווי א, ווי מזאגט אמאל, ווי אגוילעם. זי האט זאך נישט גערירט פון דעם פלאץ.
און הער האט געמיינט אז די מאמע וועט אים דערזיין, איט זי זאך מיט אים פרייען, אדער ווינינגסטען דערוויזען העפעס אליבשאפט פון אים. די מאמע איז אזוי ווי הער האט אקיגק געטין אז די מאמע, זי איז ווי איינער רעט וויסט נישטארויס איר אבערראשונג וואט הער איז געקימען, זאגט הער: "מאמע, איך האב תשובה געטין, איך האב תשובה געטין מיטען גאנצען הארץ, און יעצט בין איך אנערלעכער אידל, גלייך מיט אלע גיטע יידען."
ווי הער האט דאט ארויסגעזאגט, איז די מאמע געגעבען אפאל אריף אויף העם, און האט זאך אונגעהייבען צו האלטען און ציקישען: "טייערע טוסאלע, נאחעס מיינער."
און מיט דעם האט זאך די מיינסע גיהענדיקט.